İçindekiler
Basur
Halk arasında ‘‘basur” olarak bilinen hastalık, tıpta “hemoroit” olarak adlandırılır ve bazen şiddetli ağrılara yol açarsa da, genellikle kolayca tedavi edilebilir. Hem erkek hem de kadın için olabilecek bir hastalıktır.
“Basur”, makat kanalının (makatın içi) ağrılı ve kanamalı bir rahatsızlığıdır. Genellikle “hemoroit” anlamına gelir; ama halk arasında, çatlak, pıhtıyla tıkanmış dış hemoroit ve basit deri uzantılarını belirtmek için de kullanılır.
İnsanlar genellikle sorunun ne olduğunu anlamakta zorluk çektiklerinden, hastalıklarının tedavisi gecikebilmektedir. Makatta kanama, ağrı ya da bir kütlenin varlığı gibi şikayetlerin tümü, “basur” olarak nitelenmekte ve buna, tedaviden korkulduğu için doktora gitme konusundaki doğal çekingenlik eklenmektedir.
Ancak, makatın yapısı bilinirse, çeşitli hastalıklar ve belirtileri anlaşılabilir.
Makatın İç Yapısı
Makatın içi, yani makat kanalı, gödenbağırsağını dışarıya bağlayan ortalama 3,8 cm uzunlukta bir borudur. Üst yarısı (ya da en içi), bütün bağırsakların iç yüzünü kaplayan mukoza ile kaplıdır. Alt yarısı (dışarıya yakın kesimi) ise deriyle örtülüdür. Alt yarı, ağrılı uyaranlara aşırı duyarlıdır, oysa üst yarıda ağrı sinirleri yoktur, yani o bölüm ağrıya duyarsızdır.
Kanalın tümü bir kas halkasıyla (büzücü kaslarla) çevrilidir. Kaslar dışkı geçerken gevşer, ama başka zamanlarda kasılıp dışkının tutulmasını sağlar.
Basur Hastalığı Ve Belirtileri
Makat hastalıkları, kanalın farklı bölümlerinde oluşabildiğinden, değişik belirtiler gösterirler.
İç hemoroitler makat kanalının üst bölümündeki (duyarsız bölüm) şişliklerdir ve zamanla büyürler. Sert dışkının geçmesi sırasındaki uzun süreli gerilmeler nedeniyle oluşurlar. Gebelik, iç hemoroitlerin durumunu ağırlaştırır.
İç hemoroitler, önceleri varis sanılırdı, ama günümüzde, küçük kan damarlarının bol miktarda süngersi doku içerdiği düşünülmektedir. İlk belirti genellikle kanamadır. Dışkılamayla olan ve çoğunlukla ağrı yapmayan kanama, parlak kırmızı renkte ve azdır.
Küçük iç basurları olan hastalarda yıllarca süren, yineleyen kanamalar olur. Dışkılama sırasında kanayan hemoroitler büyürlerse, kütle halinde makattan dışarı sarkarlar. Bu kütleler her ne kadar yalnız dışkılama sırasında sarkarlarsa da, çok büyüdüklerinde sürekli dışarıda kalabilirler.
Bazen, bu tür basurlar ağrılı olabilir. Bu durumda hasta, genellikle ağrı veren, büyük, duyarlı bir kütle hisseder. Ağrı günlerce sürebilir. Bu, “basur nöbeti” olarak bilinen bir durumdur. Ama basurların genellikle ağrılı olmadıkları vurgulanmalıdır. Ağrı, ya hemoroitlerin boğulmasına ya da kasılı bir makat kanalında sıkışıp kalmalarına bağlıdır.
Makattaki çatlağın iç hemoroit ile bir ilgisi yoktur. Çatlak, makat kanalı derisindeki uzunlamasına yırtıktır. Bu durum, kabızlık çekenlerde ıkınma sonucu ortaya çıkabilir. Yarık, kanalın aşırı duyarlı olan deri bölümünde olduğu için son derece ağrılıdır. Makat çatlağı olan bir hasta genellikle, tuvalet kâğıdına bulaşan az miktarda kanın yanı sıra, dışkılama sırasında şiddetli ağrıdan da şikayet eder. Ağrı o kadar şiddetlidir ki, hasta tuvalete gitmekten korkup kabız olur. Sonuçta, ağrı ve kabızlıktan oluşan bir kısır döngü ortaya çıkar.
Gebelikten sonra sık rastlanan bu duruma genellikle “basur” tanısı konur ve bu nedenle yanlış tedavi uygulanır. Oysa hasta dikkatle dinlenirse, tanı konusunda kuşku kalmaz. Makat çatlakları bazen kendiliğinden iyileşir; bazen de uzun sürüp küçük bir ameliyatı gerektirecek kadar ciddileşebilir.
Bazı kişilerde ise, makat çevresinde deri uzantıları gelişir. Bu, aslında bir hastalık değildir; ama bazı hastalarda temizlikle ilgili sorunlar yaratır. Ayrıca, tedavinin gereksiz olduğu birçok durumda, basur tanısı konup yanlış tedavi uygulanır.
Pıhtı ile tıkanmış dış basur, makat kanalının kenarındaki deri yüzeyinin hemen altında, küçük bir kan damarının yırtılmasıyla oluşur. Dışkılama sırasında duyulan şiddetli ağrı, dışkılamadan sonra da geçmez. Bir süre sonra hasta, ağrılı bir kütle fark eder. Bu kütle kırmızı ve iltihaplıdır. Tedavisi kolaydır; ama tanı, makat çatlağında olduğu gibi, doktorun hastadan ayrıntılı bilgi almasına ve dikkatle muayene etmesine bağlıdır. Pıhtı ile tıkanmış dış basurda, genellikle, makat kanâlı açıklığının hemen yanında bulunan, üzeri morarmış bir kütle vardır.
“Anal fistül” diye bilinen hastalık da, bazen, basur olarak nitelendirilir, ama bunu yukarıda sözü edilen durumla karıştırmamak gerekir. Başlıca belirtisi, irine benzeyen bir akıntıdır. Bazı hastalarda da bol kanama, ağrı ve kütle vardır. Anal fistül, makat kanalı iç yüzündeki bir apsenin sonucudur. Kanalın içi ile kanalın hemen yanındaki deri arasında, normalde olmaması gereken bir geçit oluşmuştur. Bu yüzden de salgılar bu kanaldan dışarı sızarak, iç çamaşırları lekeler.
Basur Tedavisi
Gerçek iç hemoroitler, çeşitli biçimlerde tedavi edilir. Hekim, önce göden- bağırsağının alt bölümünü inceleyerek, kanama yapabilecek başka ciddi bir neden olup olmadığını anlar. Neden başka bir şey değilse ve hemoroitler küçükse, şu biçimlerde tedavi edilir:
İğneyle hemoroitlerin içine, büzüşmelerini sağlayacak özel bir madde verilir. Bu işlem, çok ağrılı sanılmasına karşılık, doğru biçimde yapılırsa hiç acıtmaz, çünkü enjeksiyonlar makat kanalının üstteki (içteki) duyarsız kesimine yapılır. Öteki tedavi yöntemleri ise, hemoroitleri büzüştüren, “kriyo sondası” adlı özel dondurucu bir aletin kullanılması ve hemoroitlerin çevresine, kan dolaşımını kesen küçük lastik bantların yerleştirilmesidir.
Söz konusu tedavilerin hiçbiri ağrı vermez ve genellikle hastanın hastaneye yatmasını gerektirmez. Tedavide posalı besinlerden oluşan bir rejim de önerilir. Posalı ya da selülozlu besinlerin yenmemesinin basur oluşumunda önemli bir etken olduğu düşünülmektedir. Doğal kepekle alınan selüloz miktarının artırılması bile bazen durumun düzelmesi için yeterli olabilir.
Sık sık hemoroit ile karıştırılan makat çatlağı ise, basit bir tedaviyle iyileştirilebilir. Çatlak tedavisi, çatlağın boyutuna ve yeni olup olmamasına bağlıdır. Küçük ve yeniyse, herhangi bir uyuşturucu krem sürülmesi ve bol posalı besinle iyileşmesi sağlanabilir. Daha ciddi durumlarda ise, dışkılama sırasındaki ağrı, kanal çevresindeki kas halkasında yoğun bir kasılmaya neden olarak, dışkının geçişini iyice zorlaştırır.
Böyle durumlarda hastanın, neredeyse muayeneye izin vermeyecek kadar şiddetli ağrıları vardır. Bu yüzden muayeneye başlamadan önce uyuşturucu bir ilaç vermek gerekir. Çatlak tanısı konursa, bir ‘‘kanal genişletmesi” yapılır, yani kanal çevresindeki kas halkası genişletilir. Böylece dışkılama kolaylaşacağından, çatlak da hızla iyileşir. Hastaların çoğu, genişletmeden hemen sonra bile, ağrıda bir azalma olduğunu fark ederler.
Pıhtıyla tıkanmış dış basur, lokal anesteziyle tedavi edilir. Deri kesilip kan pıhtısı alınır. Ağrı hemen azalır.
Deri uzantıları genellikle özel tedavi gerektirmez. Ama rahatsızlık veriyorsa, genel anesteziyle yapılan küçük bir ameliyatla kolayca alınabilirler.
Anal fistülün tedavisi de kolaydır. Önemli olan doğru tanı konulmasıdır. Çoğu, fistülün deri yüzeyine açılmasıyla tedavi edilir.
Basur Hakkında
Değerlendirme
Makat hastalıkları bazen çok ağrı vermelerine karşılık, tıbbi anlamda önemsiz sorunlardır. Herhangi bir tehlikeleri yoktur. Ancak basurların belirtileri, gödenbağırsağı tümörlerinin belirtilerine benzediklerinden, hekimin dikkatli olması gerekir. Bu tehlike, akıldan çıkarılmamalı ve eğer kuşku duyulursa, gödenbağırsağı ile kalınbağırsak özel aletlerle ya da röntgen filmleriyle incelenmelidir.
Evde bakım
Dış hemoroitler için, içine bir avuç tuz atılmış sıcak bir banyoya oturmak çok rahatlatıcı olabilir. Tuz banyoları hem o bölgeyi yumuşatır, hem de şişi azaltır. Normal banyonun, deriyi yumuşatarak, şişi artırmasına karşılık, tuzlu su, makat bölgesinden suyu çeker.
Sıkışan hemoroitlerin yol açtığı ağrıyı azaltmanın en iyi yolu ise, makata bir buz torbası koymaktır.
Basurun önlenmesi ve rahatlatıcı tedaviler
Bir kişide basur olup olmaması, bir anlamda şans işidir. Ama yine de oluşmasını önleyecek ve eğer oluşursa, zararını en aza indirecek bazı önlemler alınabilir.
Kabızlığı önlemek için yiyecekler posalı besinler (kepek, meyve, çiğ sebze, kepek ekmeği) içermelidir.
Günlerce süren kabızlıktan şikayetçi olanların, bir doktora görünmesi ve dışkılarına sırasında çok ıkınmaması yerinde olur. Eczaneden alınabilecek gliserinli fitiller oldukça yararlıdır.
Basurluların ise, makat bölgesinin temizliğine özel bir özen göstermesi gerekir.
Doktora başvurmayı gerektiren durumlar
Makattan kanama sürekli ve fazlaysa
Karında ağrı varsa
Dışkılama alışkanlığında değişme varsa (iki haftadan uzun süren azalma ya da artma gibi)
Makat bölgesinde sürekli ağrı varsa
“Basur”a bağlanabilecek belirtiler elli yaşın üzerindeki bir kişide ortaya çıkmışsa
Makattan gelen kanın rengi koyuysa
Basur Soru Cevap
Basur daha çok yüksek tansiyonlu kişilerde mi olur?
Kan basıncı yüksek olan bir kişide basur kanaması olasılığı, kan basıncı normal olan bir kişiden daha yüksektir. Ama basur, yüksek kan basıncı nedeniyle oluşmaz.
Basur ve varis birlikte mi olur?
Eskiden basur, bir tür varis olarak düşünülürdü. Ama sonradan aynı şey olmadıkları anlaşıldı. Gelgelelim, bir kişide basur ve varis aynı anda görülebilir ve gebelik ikisini de ağırlaştırır.
Sert tuvalet kâğıdı basur yapar mı?
Sert tuvalet kâğıdının basura neden olabileceğine ilişkin bir kanıt yoktur; ama sert kâğıt kullanmak deriyi zedeleyerek hafif kanamalara yol açabilir.
Sıcak radyatörün ya da soğuk taşın üstüne oturmak basura yol açar mı?
Soğuk ya da sıcak bir yere oturmak basura yol açmaz, ama fazla ısı, olan basuru şişirebilir. Soğuk yere oturmak ise, bir yerel enfeksiyonla sonuçlanabilir. Bu enfeksiyonla da bir fistül (makat içi ile der-i arasında ince bir kanal) oluşabilir.
Basurda besinlerin rolü var mıdır?
İshale yol açan her şey (sözgelimi baharat) basuru da azdırabilir. Oysa kepek, sebze, meyve ve fındık gibi posalı besinler basurun önlenmesini sağlarlar.
Basuru iyileştirmek için yapılan ameliyat çok ağrılı mıdır?
Hayır. Ameliyatın büyük bir bölümü, kanalın içerdeki, duyarsız kesimine uygulanır. Ayrıca, ameliyat sırasında makat açıldığı için, yara iyileşmeden bile hastanın kendini zorlamadan dışkılaması kolaylaşır.
Basur her zaman ağrı yapar mı?
Hayır. Eğer “basur” sözcüğü ile hemoroitleri kastediyorsanız, en çok görülen belirti kanamadır ve kanama olmazsa, hemoroitiniz olduğundan haberiniz bile olmayabilir. Yalnız hemoroitler sıkışıp boğulunca ağrı hissedilir. Yanlışlıkla “basur” olarak adlandırılan makat çatlağında ise, hemen her zaman ağrı vardır.
S Basurdaki kanamanın özelliği nedir?
Basura bağlı kanama genellikle parlak kırmızıdır ve miktarı azdır. Başka hastalıklar, sözgelimi gödenbağırsağı kanseri de kanama yapabilir. Bu durumda kan, daha belirgindir. Ayrıca kan, dışkıya karışmış olabilir ve hastanın dışkılama alışkanlığında bazı değişiklikler ortaya çıkabilir. Yıllarca günde bir kez dışkılama yapan bir kişi, apansızın günde iki kez de bu gereksinimi duymaya başlar.
Neden gebe kadınlarda basur sık görülür?
Basur, makat bölgesinde bulunan toplardamarlardaki kan dolaşımının engellenmesinin sonucudur. Rahimdeki bebek de (özellikle gebeliğin ileri dönemlerinde) kanın geri dönüşünü engelleyebileceğinden, makat bölgesindeki damarların şişmesine neden olabilir.
Önceleri bağırsaklarımdan hiç şikâyetim yoktu, ancak üç dört aydır kabızlık çekmekteyim. Ağrı ya da kanama gibi bir belirti yok ama basur olmasından korkuyorum, ne önerirsiniz?
Her şeyden önce, dışkılama alışkanlığınızdaki bu değişiklik nedeniyle bir doktora görünmeniz gerekir. Beslenmenizde kabızlığınızı açıklayacak bir değişiklik söz konusu değilse, sözünü ettiğiniz durum basur olasılığından daha önemlidir.
